Sztuka prehistoryczna #4– Między paleolitem a neolitem

Sztuka mezolitu i eneolitu

W przypadku mezolitu brak jest tak spektakularnych dzieł sztuki, jak w przypadku sztuki paleolitu. Najistotniejszym miejscem rozwoju sztuki tego okresu w obrębie Europy jest wspomniana już Asturia i południowo-wschodnia Hiszpania wraz ze znajdującymi się tamże malowidłami naskalnymi. Przedstawiają one głownie ludzi i zwierzęta, a dużo mniejszym stopniu rośliny. Pojawia się też zmiana w charakterze tych przedstawień. Jak już wspomniano powyżej w przypadku Francji bardzo rzadko zdarzały się skomplikowane kompozycyjnie sceny, jak chociażby polowanie. Tymczasem w przypadku południowo-wschodniej Hiszpanii malowidła naskalne zdają się bardziej obrazować życie codzienne mieszkańców tego terytorium. Inną odmiennością jest rola zwierząt i ludzi. O ile w okresie wcześniejszym dominowały zwierzęta, a ludzie pełnili rolę uboczną, to w mezolicie zjawisko to ulega zmianie. Pojawiają się sceny, w których człowiek dominuje bądź nawet występują przedstawienia ludzi bez żadnych innych zwierząt. Postaci są bardziej ekspresyjne, niekiedy nawet uchwycone w dość nienaturalnej pozycji lub w ruchu. “Artyści” mezolityczni położyli także nacisk na stroje ukazanych postaci. Kobiety ubrane są bardziej od mężczyzn, przedstawiciele obu płci noszą ozdoby, a także mają dłuższe i bardziej puszyste włosy. Niemniej jednak artyści nadal zwracali większą uwagę na postaci zwierząt niż ludzi.

Katalońskie jaskinie pokrywane były nietypowymi przedstawieniami w porównaniu z paleolitycznymi, gdyż koncentrowały swoje uwagę na człowieku. Przykładowo w Cueva de la Arana ukazano scenę miodobrania, na której mężczyzna dobiera się do barci, a wokół niego latają nadnaturalnej wielkości pszczoły. Z kolei o wiele przyjemniejsze dla mężczyzn przedstawienie znajduje się w Cogul. Tam dziewięć ubranych jedynie w spódnice kobiet otacza w adoracyjnym geście nagiego mężczyznę. Niestety, jak zwykle w sztuce tego okresu, to kobiety koncentrują przede wszystkim uwagę “artysty” i to tę płeć przedstawił o wiele dokładniej. Istotną cechą sztuki mezolitu na terytorium obecnej Hiszpanii jest nacisk tylko i wyłącznie na malarstwo, a nie inne formy sztuki. Kultury tego regionu pozostawiły po sobie jedynie dorobek w postaci malarstwa, a nie znajdujemy np. żadnych rzeźb. Artyści potrafili jednak w większym stopniu wykorzystać fakturę jaskini i skał, które pokrywali malowidłami. Po raz pierwszy widzimy, że umiejętnie wykorzystywano wgłębienia i uwypuklenia i odpowiednio pokrywano je malowidłami, ukazując tym samym przestrzenność przedstawionych obiektów.

Innym przykładem istotnych dzieł okresu sztuki pradziejowej jest Valcamonica, znajdująca się w prowincji Brescia. Znajdujące się tam prawie 130.000 przedstawień naskalnych reprezentuje czas od VIII. tysiąclecia p.n.e. aż po średniowiecze. Większość postaci pochodzących z interesującego nas okresu ukazana została w typie kreskowym, niektóre w formie krzyża co ukazywać miało ludzkie ramiona. Z łatwością więc ustalono, że postaci z trzecią wydłużoną kreską symbolizują mężczyznę, a pozostałe kobietę. Jest to o tyle dziwne, że jako kobietę np. ukazywano kształty podobne do “podwójnej siekiery”, niekiedy uniesionymi z uniesionymi wypustkami w geście adoracji. Inne przypominają natomiast pudło rezonansowe skrzypiec (J. Gąssowski nazywa je formą wiolinową) i jako takie stały się symbolem Wielkiej Macierzy.